Yazmacılık

İnsanoğlunun bir örtünme aracı olarak kullandığı giyim eşyaları, medeniyetle birlikte estetik duygularla yapılmaya başlanmış ve sanatsal bir nitelik kazanmıştır. Bu tür sanatlardan bir tanesi de yazmacılıktır.

Yazma; oyulmuş ahşap kalıplar kullanarak çeşitli boyalarla, genellikle pamuklu bazen de ipek kumaşlar üzerine elle çizilip resmedilerek veya basılarak yapılan bir kumaş süsleme sanatıdır.

Yazmacılık XVI. asırdan beri Anadolu’da yaygın olarak icra edilmiş, zamanla Tokat ili bu sanata sahip çıkmış ve türünün en güzel örneklerini ortaya çıkarmıştır.

Bu el sanatının örnekleri çoğunlukla kadınların baş bağlamada kullandıkları baş örtülerinde görülür. Ayrıca bohça, sofra örtüsü, yorgan yüzü olarak da kullanılmaktadır.

Yazmalar, kalem işi ve baskı işi olarak iki türde yapılır. Kalem işi yazma fırça ile kumaş boyandığı için daha çok resim sanatına yakındır ve örnekleri çok azdır. Baskı işi yazmalar üretime elverişlidir, örnekleri çoğaltılabilir. Bunun için yazmacılık denilince baskı işi yazma akla gelmektedir.

Baskı işi yazmaları sulak yerde yetişmiş ıhlamur ağacından yapılmış ağaç kalıplar kullanılarak yapılmaktadır. Ihlamur ağacı yumuşak, kolay oyulabilir, dayanıklı, iyi zamk tutan bir ağaç cinsi olduğu için kalıp hazırlamaya çok uygundur. Bu ağaç üzerine desen sabit kalemle çizilir ve küçük “nakış bul” adı verilen bir bıçakla oyularak desen ortaya çıkarılır. Kaç desen ve renk kullanılacaksa o kadar kalıp hazırlanır.

1950’de ünlü ressam Bedri Rahmi Eyüboğlu, motiflerinin her eve girmesini sağlamak için daha yaygın ve ucuz bir yöntem ararken bu el sanatını sanat boyutuna taşımıştır. 25 kadar motifinden kalıp hazırlatmış, geleneksel yöntemlerle basmış ve fırçayla boyamıştır. 1977’de oğlu Mehmet, kalıp malzemesi olarak köpük kullanarak gerek boyut gerek fiyat konusunda bu sanata büyük bir rahatlık getirmişir.